Şemalar, yaşamın erken yıllarında öğrendiğimiz kendimiz ve dünya hakkındaki katı inançlarımızdır, der Young. Yani çocukluk yıllarımızda yaşadığımız olaylar veya durumlar sonrasında edindiğimiz inançlara şema diyoruz. Tabi bu şemalar erken dönemde öğrenilse bile şuanki bizi , şuan ki davranışlarımızı, şuan ki bakış açımızı oluşturuyor. Yani hayata şemlarımızın gözlüğüyle bakıyoruz. Örneğin: Terk edilme şemasına sahip birisinin temel inançları “ Başkalarının bana sadık kalacağına güvenemem, sonunda sevdiğim insanlar beni terk edecek” şeklinde olabilir. Bu şemalar şuanki davranışlarımıza etki ettiği gibi geçmişten geldiği için içimize kök salmışlardır. Çoğu zaman fark etmediğimiz bir döngünün içinde sıkışıp kalıyoruz. İşte bu durumda şemalarımızı anlamak, nereden geldiğini anlamak bile iyileşmenin en büyük adımını oluşturuyor.
Şema Terapi’nin amacı nedir?
Şema terapinin amacı kişinin güncel yaşadığı sorunlarla erken dönem yaşantılarının bağlantısını kurarak iyileşmenin sağlanmasıdır. Erken dönemde yaşadılarımızın oluşturduğu katı inançların şimdiki bize etkisini görmek, içimizdeki sağlıksız tarafları farketmek ve bu doğrultuda sağlıklı yetişkin tarafımızı geliştirmektir. Yani kişinin problemleriyle kalıcı bir biçimde baş edebilmesini sağlamak adına sağlıksız taraflarını devre dışı bırakıp onlara uzun vaadede iyi gelecek İçindeki çocuğa bakım verebilecek sağlıklı yetişkİn taraflarını geliştirmektir.
Şema Terapinin diğer terapilerden farkı nedir?
Şema terapi, bir ayağı bağlanma kuramına dayanan, aynı zamanda bilişsel davranışçı terapinin geliştirilmesiyle oluşmakla birlikte dinamik terapilerin etkisini de barındıran bir ekoldür. Aslında baktığımızda pek çok ekolden bir parça alarak Young ve arkadaşları bütünleştirici bir ekol oluşturmuşlardır. Sürece Bilişsel Davranışçı Terapiyle başlayan Young hem Bilişsel Davranışçı Terapinin hem de diğer ekollerin eksik kaldığı noktaları tamamlayarak şema terapiyi oluşturmuştur. Şema terapi bilişsel, davranışsal teknikleri kullanmakla birlikte Bilişsel Davranışçı Terapiden farklı olarak geçmiş deneyimlere daha çok değinme ve bunlar üzerine çalışma, yaşantısal tekniklere ağırlık verme, sorunları temeline inerek çözme şekliyle ayrılma gösterir. Şema Terapinin önem verdiği ve özellikle terapi süreçlerinde ele alınan konu erken yaşam deneyimleridir. Yani özellikle Bilişsel Terapinin yetişkin terapilerinde eksik kaldığı erken dönemde yaşantılarımızı, duygularımızı çalışmayı hedefler. Sorunları yüzeysel çalışmaktan ziyade temel inerek çözümlemeye çalışır böylelikle hem karmaşık problemlemleri daha kolay çözümleme şansı bulur hem de nüks oranlarını minumum seviyeye indirir.
Şema terapi hangi problemlerle çalışır?
Şema terapi pek çok psikolojik problemin çözümüne yardımcı olur. Borderline kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu, okb, bipolar gibi kişilik bozukluğuyla çalışmakla birlikte depresyon, anksiyete, panik bozukluk gibi problemlerle de çalışır. Özellikle eş zamanlı görülen karmaşık birçok problemin çözümüne yardımcı olmaktadır.
Şema terapide hangi teknikler kullanılır?
Şema terapi ihtiyaca göre bilişsel, davranışsal ve dinamik terapilerde kullanılan teknikleri kullanmakla birlikte kendisine özgü yaşantısal teknikleri de kullanır. Yaşantısal teknikler bizim şemalarımıza ulaşma, onları tetikleyip çalışma imkanı sunar. Böylelikle geçmiş yaşantılarımızla duygusal olarak bağlantı kurabiliriz. Bu şekilde de sağlıklı yetişkinin gelişmesi için çalışmalar yaparız. Yaşantısal tekniklerden bazıları; imgeleme, boş sandalye tekniği, mektup yazma vb.
Şema Terapi ne kadar sürer?
Şema terapi diğer ekollere nazaran daha uzun soluklu bir terapi ekolüdür. Bunun nedeni sorunu temelden başlayarak ele almasıdır. Bugünkü davranışlarımızı geçmişle köprü kurarak çözümlemesi, bir yetişkin için kısa sürecek bir deneyim değildir. Sağlıklı yetişkin taraflarını geliştirdiği için hem problemle kalıcı bir şekilde baş etmelerine olanak sağlamak problemin tekrarlanmasını riskini azaltmış olur. Bu da terapi sürecinin etkisini gösterir. Kişiye ve probleme göre değişmekle birlikte derinlemesine bir çözüm için çoğu zaman 1 yılı gözden çıkartmak gerekir.
Psk. Dan. Büşra Yıldırım
Kaynak:
KARAOSMANOĞLU, H. A., & ŞAŞIOĞLU, M. (2015). Kişilik bozuklukları tedavisinde Şema Terapi. Turkiye Klinikleri Psychiatry-Special Topics, 8(4), 30-37.
Young, J. E., Klosko, J. S., Karaosmanoğlu, H. A., Tuncer, E., Kohen, S., & Güler, D. (2012). Hayatı yeniden keşfedin. Psikonet.